Kastracja inaczej pozbawienie królika możliwości zapłodnienia samicy. Kastracja to usunięcie narządów. Sterylizacja to spowodowanie by zwierzę było bezpłodne - można to osiągnąć m. in. przeprowadzając kastrację ale też po podwiązaniu jajowodów/nasieniowodów, przecięciu jajowodów/nasieniowodów, podaniu leków trwale eliminujących płodność. Zabieg ten wymaga znieczulenia ogólnego (narkozy). Królik nie posiada odruchu wymiotnego więc nie ma niebezpieczeństwa, że wymiotując w czasie operacji udusi się. Należy pamiętać, że króliki nigdy nie powinny mieć pustego przewodu pokarmowego. Przygotowanie do zabiegu to odpowiednia dieta. W dniu poprzedzającym zabieg nie należy podawać warzyw, tylko granulat, ziarno, siano i wodę, zaś na noc wyłącznie wodę i siano. Oczywiście o tym jak powinien być przygotowany królik do zabiegu poinformuje lekarz wykonujący ten zabieg. Takie postępowanie ma na celu zmniejszenie ryzyka powikłań w czasie operacji i bezpośrednio po niej. Jednak szansa na to, aby pojawiły się jakiekolwiek komplikacje jest bardzo niewielka kastracja jest bardzo prostym zabiegiem, trwającym od 15 do 30 minut.

W czasie zabiegu chirurg rozcina worek mosznowy i wysuwa jądra z moszny. Następnie zamyka naczynia krwionośne oraz nasieniowód, które biegną do każdego jądra (zapobiega to krwotokowi) i odcina oba jądra. Mosznę zaszywa dwoma węzełkami albo "zetką" tak nazywa się szew wyglądający jak krzyżyk.

Zwykle królik może zostać zabrany do domu jeszcze tego samego dnia. Przed opuszczeniem kliniki powinnien otrzymać leki przeciwbólowe a właściciel zalecenia, jak należy opiekować się króliczkiem po zabiegu.

Z reguły zalecenia są bardzo krótkie:

- woda do picia do woli, podajemy na początek siano następnie resztę pokarmów,
  w przypadku nie pobierania pokarmu można próbować ( tak karmiłem Trunia jak miał kłopoty
  z układem pokarmowym ) moczyć granulat w wodzie i podawać papkę do lizania lub bardziej
   rozpuszczoną podawać strzykawką.
- zwrócić szczególną uwagę czy będzie pobierał pokarm, w przypadku odmowy zwrócić się o pomoc
   do lekarza,
- ochrona rany przed lizaniem,
- utrzymywanie kontaktu z kliniką na wypadek niepokojących objawów,
- kontrola rany pooperacyjnej 10 dni po zabiegu,
- odizolować od innych królików.

Najważniejszą wadą kastracji jest jej nieodwracalność. Po przeprowadzeniu tego zabiegu nie ma już możliwości przywrócenia królikowi płodności. Jak niemal każda operacja, kastracja niesie za sobą także ryzyko wystąpienia komplikacji związanych znieczuleniem ogólnym (narkozą), choć w przypadku młodych, zdrowych zwierząt szansa na jakiekolwiek powikłania jest bardzo niewielka, szczególnie, że operacja trwa bardzo krótko. Aby ograniczyć to ryzyko do minimum, przed zabiegiem dokładnie bada się zwierzęta i ew. zleca się wykonanie badań dodatkowych np. analizy krwi, RTG.

Ponadto innym, negatywnym zjawiskiem, które może ujawnić się po kastracji, jest tendencja do tycia. Wbrew powszechnie panującej opinii kastracja nie jest wcale przyczyną tycia, ponieważ nadwaga jest problemem zarówno kastrowanych jak i nie kastrowanych królików. Jednak prawdą jest, że u królików które mają skłonności do nadwagi i niechętnie zażywają ruchu przeważają króliki kastrowane. Dlatego należy u tych królików po zabiegu kastracji gdy ich apetyt przez pierwsze dwa lub trzy miesiące po zabiegu zwiększy się ( jest to efekt nierównowagi poziomu hormonów w organizmie królika ) zredukować ilość jedzenia lub zastosować specjalną dietę.
Możliwe uboczne następstwa kastracji:
- zwiększony apetyt + zmniejszona aktywność ruchowa - nadwaga,
- nasilenie zachowań agresywnych,
- zwiększona skłonność do rozwoju chorób dróg moczowych,
Możliwe dodatkowe uboczne następstwa kastracji wykonanej w bardzo młodym wieku:
- zaburzenia rozwojowe narządów płciowych,
- nadmierny wzrost kości długich zwierzę będzie wyższe,

Najważniejszą zaletą kastracji są zmiany w zachowaniu zwierzęcia. Królik staje się bardziej przywiązany do domu, jeśli wychodzi na dwór to pilnuje okolic domu. ( mam dziwne skojarzenie że taki sam objaw występuje wraz z wiekiem u mojego Trunia, od co najmniej dwu lat najczęściej wyleguje się bezpośrednio przed drzwiami domku na działce ) Ponieważ u kastrowanych zwierząt spada także poziom agresji terytorialnej, królik raczej unika walki z innymi królikami. W przypadku królików przebywających w mieszkaniu czy domu, bardzo ważną zaletą kastracji jest pozbycie się zwyczaju "znaczenia" terenu.

Niekastrowane króliki oznaczają swoje terytorium poprzez okresowe pryskanie kilku ważnych dla nich miejsc niewielką ilością moczu, co ma na celu odtraszenie potencjalnego "rywala". Takie miejsce to np. kwiatki, buty, dywaniki, łóżko, kanapa, fotel itp. Mocz królika ma charakterystyczny zapach, jest on trudny do usunięcia i większości właścicieli trudno jest pogodzić się z tym zwyczajem. Kastracja u większości królików całkowicie likwiduje ten uciążliwy zwyczaj, lecz nic nie dzieje się natychmiast, wszystkie zachowania instynktownie wyhamowują stopniowo. Trwa to zwykle dwa miesiące.

Wśród właścicieli królików istnieje wiele nieprawdziwych informacji na temat szkodliwości kastracji. Po pierwsze wiele osób sądzi, że kastracja przeprowadzana u królika w młodym wieku powoduje zatrzymanie wzrostu. Nie jest to prawdą, czego dowiodło wiele badań naukowych oraz praktyk lekarskich - bowiem wykastrowane w wieku 4 - 6 miesięcy króliki są potem w wieku 2 lat tak samo duże jak ich niewykastrowani rówieśnicy i nie można stwierdzić pomiędzy nimi żadnych znaczących różnić.

Kastracja nie powoduje również zmniejszenia zainteresowania samiczkami. Znam przypadek, że jeden z samczyków po kastracji jest niezwykle pobudliwy, a szczególnie w godzinach swojej największej aktywności czyli wieczorem, z braku samiczki swoim zainteresowaniem obdarza nogawki spodni swoich opiekunów, niezależnie od zawartości damska czy męska.

Kastracja może być z powodzeniem przeprowadzona nawet u 4 miesięcznych królików - jest to bardzo popularny termin zabiegu w schroniskach i przytuliskach w Stanach Zjednoczonych. Jednak zabieg przeprowadzany w tym wieku wymaga zastosowania specjalnych, bezpiecznych leków do narkozy (m.in. narkozy wziewnej) i doświadczenia w postępowaniu z tak młodym pacjentem. Ponieważ w Polsce w niewielu lecznicach istnieje odpowiedni sprzęt i możliwości, lepiej jest przeprowadzić ten zabieg trochę później w wieku około 6 miesięcy. Nie ma ograniczeń wiekowych lecz ogólnie przyjmuje się wiek w granicach sześciu lat.

Postępowanie to jest procedurą trudniejszą, wymaga od lekarza dobrego przygotowania teoretycznego i wyrobienia praktycznego. Zwierzę w czasie anestezji musi podlegać troskliwemu i stałemu nadzorowi, co do głębokości znieczulenia i bieżącego stanu krążenia i oddychania. Niezbędne jest też odpowiednie wyposażenie aparaturowe, źródło tlenu, dostęp do żyły oraz umiejętność przeprowadzenia atraumatycznej intubacji.

Anestetyki inhalacyjne umożliwiają stosunkowo precyzyjniejsze sterowanie ich stężeniem we krwi, a zatem czasem i poziomem znieczulenia. Ta właściwość wynika z ich losów w ustroju znieczulanego pacjenta. W przeciwieństwie bowiem do środków iniekcyjnych:

- nie rozkładają się w organizmie,
- wydalają się drogą wprowadzenia (płuca).
W konsekwencji powyższego lekarz posiada instrumenty kontroli:
- parownik - regulując stężenie środka podawanego do ukł. oddechowego,
- hiperwentylację
- przy otwartym parowniku pogłębiającą anestezję,
- przy zamkniętym parowniku spłycającą anestezję.

Objętość oddechowa (Vt) - ilość powietrza wprowadzanego do płuc lub je opuszczającego w czasie każdego cyklu oddechowego. Na podstawie obserwacji głębokości oddechów(ruchów klatki piersiowej) i siły strumienia wydychanego powietrza można oszacować ten parametr w przybliżeniu. Dokładnych danych dostarcza pomiar wolumetrem (respirometrem Wrighta) połączonym z układem oddechowym przez układ anestetyczny lub z rurką dotchawiczą. Wentylacja minutowa (Vmin.) - iloczyn objętości oddechowej i liczby oddechów na minutę. Wszystkie anestetyki zmniejszają wentylację, choć w początkowych stadiach znieczulenia, może ona się podnieść, w związku z drażnieniem górnych dróg przez pary anestetyku oraz na skutek podniesienia CO2 we krwi. W znieczulenia ogólnym z zachowanym oddechem spontanicznym (własnym) pewien stopień hipowentylacji jest zawsze obecny. Minutowe zużycie tlenu (VO2min.) - ilość tlenu potrzebna do podtrzymania procesów podstawowej przemiany materii ustroju w ciągu 1 min. W zn. ogólnym spada o około 15% (u psa i kota = 4-5ml/kg/min., u konia 3000ml/zwierzę/min.). Jest to wartość, stanowiąca minimum tego gazu, jaka musi być dostarczona do płuc w czasie znieczulenia w układzie zamkniętym.